Naskórek – czym jest? Budowa i funkcje
Przedstawione poniżej treści nie mają charakteru promocyjnego. Ich wyłącznym celem jest edukacja i podniesienie poziomu wiedzy odbiorcy na temat zdrowia. Należy jednak pamiętać, że żadna z informacji nie może zastąpić porady lekarskiej lub konsultacji z farmaceutą.
Naskórek to pierwsza od zewnątrz warstwa skóry mająca za zadanie ochronę organizmu przed wpływem czynników zewnętrznych. Jakie jeszcze pełni funkcje, jak jest zbudowany i co można robić, aby o niego dbać?
Co to jest naskórek?
Największym narządem w całym ludzkim organizmie jest skóra. Gdyby ją „rozprasować”, u niektórych osób dorosłych miałaby nawet 2 m². Pokrywa ona całe ciało i tym samym należy do organów najważniejszych, pełniących niezwykle istotne funkcje. Skóra niejako utrzymuje wszystkie elementy organizmu w ryzach – jest swego rodzaju workiem porządkującym to, co w jego wnętrzu. Ponadto pełni wobec tych elementów funkcję ochronną, pośrednicząc między nimi a środowiskiem zewnętrznym.
Najbardziej zewnętrzną warstwą skóry jest naskórek. To właśnie on stanowi tę prawdziwą granicę między ludzkim organizmem a światem zewnętrznym, stykając się bezpośrednio z wszelkimi zewnętrznymi czynnikami. Jego grubość nie jest jednakowa na całej powierzchni ciała – najgrubszy jest na podeszwach stóp i wewnętrznych częściach dłoni.
Co to jest naskórek i jak wygląda jego budowa? Jest on nabłonkiem wielowarstwowym płaskim ulegającym ciągłemu złuszczaniu. Służy to jego odnawianiu i regeneracji, ponieważ jako warstwa niezwykle cienka i pozostająca w ciągłym kontakcie z czynnikami z zewnątrz, narażony jest na nieustanne ścieranie, mechaniczne uszkodzenia itp. W związku z tym jego ciągła regeneracja jest niezbędna, by mógł pełnić wszystkie swoje funkcje.
Budowa naskórka
Mimo że naskórek – oglądany gołym okiem – wydaje się niezwykle cienki, składa się z kilku warstw, z których każda zbudowana jest z innego rodzaju komórek. W poprzecznym przekroju, patrząc od strony skóry właściwej, czyli od strony wewnętrznej, wyróżnia się następujące warstwy naskórka:
- Warstwa podstawna – utworzona z jednego rzędu komórek o walcowatym kształcie. To tu zachodzą ciągłe podziały komórkowe, dzięki którym naskórek stale się odbudowuje i odnawia. W warstwie tej umiejscowione są także:
− melanocyty – komórki odpowiedzialne za wytwarzanie melaniny – barwnik nadający skórze kolor – i jednocześnie chroniące skórę przed szkodliwym promieniowaniem ultrafioletowym,
− komórki Langerhansa – odpowiedzialne za ochronę immunologiczną,
− komórki Merkla – posiadające właściwości czuciowe.
Komórki naskórka należące do warstwy podstawnej ulegają ciągłym podziałom, dzięki czemu wytwarzane są nowe komórki, a te starsze zostają wypychane na powierzchnię naskórka – do jego kolejnych, wierzchnich warstw. - Warstwa kolczysta – najgrubsza spośród warstw naskórka, zbudowana nawet z 12 rzędów komórek połączonych ze sobą kolczastymi wypustkami (stąd jej nazwa). Komórki głębszych warstw są wieloboczne, natomiast im dalej od warstwy podstawnej, tym większemu spłaszczeniu ulegają. Podobnie, jak w warstwie podstawnej, tak i tutaj zachodzą podziały komórkowe umożliwiające ciągłą odnowę naskórka.
- Warstwa ziarnista – zbudowana z 1-2 rzędów komórek o kształcie wrzecionowatym. Podczas procesu keratynizacji komórki te tracą swoje jądra i przekształcają się w kolejne warstwy naskórka.
- Warstwa jasna – martwa warstwa naskórka zbudowana z silnie spłaszczonych komórek nabłonkowych, występuje jedynie w obrębie dłoni i stóp.
- Warstwa rogowa – komórki, z których zbudowana jest ta najbardziej zewnętrzna warstwa naskórka, noszą nazwę korneocytów i stanowią końcowy efekt procesu rogowacenia. Są martwe, zbudowane wyłącznie z keratyny i pozbawione jądra. Warstwa zewnętrzna korneocytów jest ze sobą luźno powiązana i staje się złuszcza. Warstwa rogowa naskórka pokryta jest płaszczem lipidowym, który wraz z keratyną reguluje procesy wchłaniania rozmaitych substancji rozpuszczalnych w wodzie oraz tłuszczach.
Budowa naskórka podzielona jest wyraźnie na warstwy żywe (warstwa podstawna i warstwa kolczysta) – zbudowane ze stale dzielących się komórek – oraz martwe (ziarnista i rogowa) – ulegające rogowaceniu i złuszczaniu.
Funkcje naskórka
Naskórek – jako najbardziej zewnętrzna warstwa skóry – odpowiedzialny jest za fizyczny kontakt organizmu ze środowiskiem zewnętrznym.
Co to oznacza i jakie są najważniejsze funkcje naskórka?
- Ochrona narządów, tkanek i wszystkich elementów organizmu przed wpływem czynników zewnętrznych oraz bodźcami mechanicznymi. Naskórek „bierze na siebie” pierwszy kontakt ze światem i pośredniczy między nim a skórą właściwą.
- Ciągła odnowa wierzchniej warstwy skóry. Naskórek posiada zdolność do samoregeneracji dzięki zachodzącemu stale w jego obrębie procesowi keratynizacji i złuszczaniu. Proces ten polega na ciągłym ciągłych podziałach komórkowych w warstwach głębokich i wypychaniu starszych komórek do warstw wierzchnich, ich rogowaceniu i złuszczaniu. Dzięki temu naskórek – narażony na ciągły kontakt z bodźcami zewnętrznymi i tym samym na ścieranie i uszkodzenia – nieustannie odnawia się i regeneruje.
- Pigmentacja skóry. Dzięki zawartym w warstwie podstawnej naskórka komórkom zwanym melanocytami powstaje melanina – substancja pigmentacyjna nadająca skórze odpowiedni koloryt. To właśnie jej nierównomierne rozłożenie w tkance przyczynia się do powstawania piegów, znamion barwnikowych czy przebarwień.
Powiązane artykuły:
Budowa paznokcia (anatomia) – funkcje. Jaka prawidłowa? >>
Ceramidy - czym są i jak stosować? W kremach i odżywkach >>
Twarda woda - co to jest? Wpływ na włosy i skórę >>
Bibliografia:
- T. Wolski, B. Kędzia, Farmakoterapia skóry. Cz. 1. Budowa i fizjologia skóry, w: Postępy Fitoterapii 2019; 20(1): 61-67
http://www.postepyfitoterapii.pl/wp-content/uploads/2019/04/pf_2019_061-067.pdf [19.04.2021] - A. Palacz, Zastosowanie peelingów kosmetycznych do korekty efektów fotostarzenia skóry u klientów gabinetów kosmetycznych, Poznań 2016
http://www.wbc.poznan.pl/Content/458429/index.pdf [19.04.2021] - A. Kaszuba, Z.Adamski Poradnik Lekarza Praktyka. Dermatologia. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2015. ISBN 978-83-7563-211-8.
