Grzybica stóp - jak ją rozpoznać i leczyć?
Grzybica stóp to powszechna choroba skóry, która atakuje stopy i najczęściej dotyka przestrzeni międzypalcowych. Wywoływana jest przez grzyby z rodzaju tzw. dermatofitów, wśród których przeważają Trichophyton rubrum oraz Trichophyton mentagrophytes var. interdigitale. W ciągu ostatnich pięćdziesięciu lat obserwuje się znaczny wzrost częstości infekcji grzybiczych stóp, do czego przyczynił się rozwój technologii i cywilizacji oraz zmiana stylu życia. Również coraz częstsze występowanie cukrzycy i chorób związanych z niedoborem odporności ma wpływ na rozpowszechnienie zakażeń grzybiczych. Szacuje się, że około 70% społeczeństwa będzie dotknięta grzybicą stóp przynajmniej raz w życiu!
Rodzaje grzybicy stóp
Istnieje kilka odmian grzybicy stóp, wśród których wyróżniamy: najczęstszą odmianę międzypalcową oraz rzadsze – złuszczającą i potnicową. Ponieważ grzybica stóp nie jest schorzeniem jednorodnym, objawy będą się różnić w zależności od typu choroby. Jednak prawie w każdym przypadku osoby cierpiące z powodu infekcji grzybiczej skarżą się na świąd w obrębie zmian oraz zaczerwienie skóry.
Najbardziej rozpowszechniona jest odmiana międzypalcowa, określana również jako “stopa atlety”, ponieważ właśnie sportowców dotyka najczęściej. Zazwyczaj dotyczy przestrzeni między IV. a V. palcem stopy, rzadziej między III. a IV., ale oczywiście zmiany mogą zajmować również inne przestrzenie i szerzyć się na grzbiety palców i skórę stóp. W początkowym okresie dominuje świąd, pieczenie, zaczerwienie skóry, a następnie pojawia się złuszczanie, pęknięcia, wysięki i maceracja naskórka, czyli rozmiękanie pod wpływem utrzymującej się wilgoci. W odmianie złuszczającej skóra jest gruba, twarda, dominuje nadmierne rogowacenie i złuszczanie. Pojawiają się również liczne pęknięcia naskórka i bolesne rozpadliny. Zmiany są zlokalizowane na podeszwach, piętach oraz bocznych częściach stóp, czemu własnie ta odmiana zawdzięcza swoją nazwę „grzybica mokasynowa”. Natomiast w rzadziej występującej odmianie potnicowej można zaobserwować liczne drobne pęcherzyki, które zlewają się w większe ogniska, następnie pękają, a skóra zasycha i złuszcza się.
Kluczowym elementem w walce z grzybicą jest podjęcie natychmiastowego skutecznego leczenia już przy pierwszych widocznych objawach. Gdy zauważymy na skórze stóp charakterystyczne zmiany rumieniowe z obecnym delikatnym złuszczaniem, czasem także wysiękiem oraz towarzyszącym świądem, należy podjąć odpowiednie kroki w kierunku wyleczenia tego uporczywego schorzenia.
Należy pamiętać, że grzybicę stóp mogą przypominać również inne jednostki chorobowe, w ogóle niezwiązane z zakażeniami dermatofitami. W szczególności powinno się brać pod uwagę wyprzenia międzypalcowe, spowodowane przez infekcje bakteryjne, w których towarzyszący świąd jest wyraźnie mniej zaznaczony. Również bardzo kłopotliwe może okazać się odróżnienie odmiany potnicowej grzybicy stóp od wyprysku potnicowego, który różni się bardziej zatartymi, niewyraźnymi granicami zmian. Grzybicę stóp złuszczającą można natomiast pomylić z tzw. wypryskiem modzelowatym, dla którego charakterystyczne jest brunatne zabarwienie zmian skórnych. Jednak zawsze decydujące znaczenie ma badanie mikologiczne. Dlatego pamiętajmy, że jeśli objawy nie ustąpią po dwóch tygodniach stosowania preparatu przeciwgrzybiczego, należy jak najszybciej udać się do dermatologa, ponieważ może okazać się, że potrzebne będzie specjalistyczne leczenie.
Profilaktyka grzybicy stóp
Aby uniknąć pojawienia się zmian na skórze i ich leczenia, polecane jest profilaktyczne stosowanie preparatów przeciwgrzybiczych, szczególnie u osób predysponowanych na takie infekcje. Wśród nich na pierwszym miejscu należy wymienić sportowców, robotników, górników oraz osoby, które noszą na co dzień nieprzewiewne obuwie, sprzyjające utrzymywaniu się wilgoci i przegrzaniu, co tworzy idealny mikroklimat do rozwoju zakażenia.
Jak leczyć grzybicę stóp
Jeśli podejrzewamy u siebie grzybicę stóp, leczenie należy rozpocząć jak najszybciej. Lekiem polecanym przez Polskie Towarzystwo Dermatologiczne jest cyklopiroksolamina, dostępna na naszym rynku w różnych postaciach. Grzybicy stóp dedykowana jest forma żelu ze względu na dodatkowe działanie ściągające i wysuszające.
W trakcie terapii przeciwgrzybiczej niezwykle ważna jest prawidłowa aplikacja preparatów leczniczych. Przede wszystkim lek nakładamy na czystą, umytą i dokładnie wysuszoną skórę – najlepiej osuszać skórę ręcznikami papierowymi o dobrych właściwościach chłonących, zwracając szczególną uwagę na przestrzenie międzypalcowe. Żel należy następnie delikatnie wmasować i pozostawić do wyschnięcia. W trakcie leczenia kluczowym elementem jest także przestrzeganie zasad prawidłowej higieny. Należy używać przewiewnego, „oddychającego” obuwia oraz bawełnianych skarpetek. Ponadto przez pewien okres powinno się ograniczyć wizyty na siłowni czy basenie, aby zapobiec nadkażeniu oraz uchronić inne osoby przed zachorowaniem. Zazwyczaj miejscowe leczenie przeciwgrzybicze cyklopiroksolaminą prowadzi się przez ok. 4 tygodnie, aplikując preparat dwa razy dziennie.
W żadnym wypadku nie wolno grzybicy stóp pozostawić bez leczenia, ponieważ może to doprowadzić do wystąpienia powikłań. Najczęstszym z nich jest wtórne nadkażenie bakteryjne tkanek położonych głębiej z towarzyszącym obrzękiem, bólem i zaczerwienieniem, a w niektórych przypadkach z ropnym wyciekiem i wysoką gorączką. Co więcej grzybica stóp może łatwo przenieść się na inne partie ciała, np. dłonie czy paznokcie. W tym drugim przypadku leczenie jest trudne i długotrwałe. Może także pojawić się wtórna do zakażenia dermatofitowego reakcja alergiczna w postaci różnego typu zmian skórnych pojawiających się na całym ciele. Aby uniknąć komplikacji, należy zaraz po pojawieniu się podejrzanych zmian rozpocząć właściwe leczenie i profilaktykę. W przypadku nieustępujących po leczeniu, pogarszających się lub szerzących się zmian należy natychmiast udać się do specjalisty w celu weryfikacji rozpoznania i wdrożenia odpowiedniego postępowania.
Powiązane artykuły:
Grzybica paznokci u nóg - jak pozbyć się? Leczenie drożdżycy stóp >>
Grzybice powierzchowne skóry i paznokci >>
Kogo najczęściej dotyka grzybica >>
Bibliografia:
- Błaszczyk-Kostanecka M., Wolska H.: Dermatologia w praktyce. Wydawnictwo Lekarskie PZWL: Warszawa 2009. ISBN 978-83-200-3715-9
- Elewski B.: Grzybicze zakażenia skóry. Alfa Medica Press: Bielsko-Biała 2000. ISBN 83-86019-86-1
- DermNet NZ. Tinea pedis. [http://www.dermnetnz.org/topics/tinea-pedis/]. (z dn. 23.01.2017)
- lkit M, Durdu M.: Tinea pedis: The etiology and global epidemiology of a common fungal infection. Crit Rev Microbiol, 2015, 41 (3), 374-88.