Grzybice powierzchowne są częstym powodem wizyt pacjentów w praktyce dermatologicznej (dotyczą one ok. 20–30% populacji). Klucz do ich skutecznego leczenia stanowi właściwa diagnoza. Pozytywny wynik badania mikologicznego i wyizolowanie oraz zidentyfikowanie grzyba w podejrzanym materiale tkankowym to główne kryteria pozwalające na rozpoznanie grzybicy i wdrożenie terapii. Ważnym elementem pozostaje również badanie, tak podmiotowe, jak i przedmiotowe, chorego, u którego podejrzewamy zakażenie grzybicze.
Leki przeciwgrzybicze dzielimy na antybiotyki przeciwgrzybicze i chemioterapeutyki [1]. Aktualne wytyczne dotyczące leczenia grzybic podkreślają rolę łączenia terapii systemowej z miejscową. Panuje przekonanie, że leki stosowane ogólnie są bardziej efektywne, jednak należy zwrócić uwagę na częstość powodowania przez nie działań niepożądanych, którą zwykle możemy zminimalizować dzięki zastosowaniu preparatów miejscowych [2].
Rycina 2. Grzybica stóp
CYKLOPIROKS
Cyklopiroks jest lekiem syntetycznym należącym do pochodnych pirydynonu. Odznacza się dużą skutecznością oraz szerokim spektrum działania przeciwgrzybiczego. Znajduje zastosowanie w terapii grzybic wywołanych przez dermatofity, pleśnie i grzyby drożdżopodobne. Dodatkowo ma właściwości przeciwzapalne i przeciwbakteryjne. Działanie leku opiera się na zwiększeniu przepuszczalności błon komórkowych grzybów, co zaburza transport aminokwasów i elektrolitów, tj. jonów wapnia, fosforu i potasu, do komórki grzyba. Brak tych niezbędnych substancji odżywczych hamuje wzrost grzybów i prowadzi do ich rozpadu. Cyklopiroks przenika do skóry przez naskórek oraz gruczoły łojowe i osiąga wysokie stężenie w tkance. Stosowanie tego leku jest bardzo bezpieczne (może on być przyjmowany nawet przez pacjentów od 6. r.ż.) i nie wchodzi on w interakcje z innymi lekami. Obecność na rynku wielu preparatów pozwala dopasować formę leku do potrzeb klinicznych, a nawet preferencji pacjenta [3]. Spośród wskazań do zastosowania cyklopiroksu wyróżniamy: grzybice skóry gładkiej i owłosionej oraz grzybice stóp i paznokci spowodowane przez: Trichophyton rubrum, Trichophyton mentagrophytes, Epidermophyton floccosum, Microsporum canis, Microsporum gypseum, Candida albicans, Candida tropicalis, Candida krusei. Najczęściej wymieniane działania niepożądane leku to: pieczenie, podrażnienie skóry, rumień, świąd oraz obrzęk tkanki skórnej (u 1–4% pacjentów).
Doświadczenia własne w leczeniu grzybicy stóp cyklopiroksem
Zakażenia dermatofitowe stóp dzielimy na międzypalcowe, potnicowe i złuszczające. Dużą grupę pacjentów zgłaszających się z tym problemem stanowią sportowcy ze względu na narażenie na wilgoć, uważane za jeden z głównych czynników sprzyjających rozwojowi dolegliwości. Z powodu tendencji do szerzenia się zakażenia istotne jest szybkie wdrożenie skutecznej terapii. Leczenie miejscowe w grzybicy stóp stosuje się, gdy nie współistnieje ona z grzybicą paznokci [4]. Z obserwacji własnych wynika, że leczenie cyklopiroksem przynosi bardzo dobre efekty terapeutyczne. Lek ten w postaci kremu lub żelu stosowany był 2 razy dziennie przez 4 tygodnie. Już w 3. tygodniu widoczne były korzystne zmiany u ponad połowy badanych. Po 4 tygodniach u 78% pacjentów widoczny był efekt terapii oraz zaczęły ustępować objawy subiektywne zakażenia grzybiczego. Wskazuje to na znaczą skuteczność preparatów zawierających pochodną pirydynonu.
Doświadczenia własne w leczeniu grzybicy skóry gładkiej oraz grzybicy pachwin cyklopiroksem
Grzybicę skóry gładkiej najczęściej wywołują dermatofity z rodzajów Trichophyton, Epidermophyton i Microsporum. Zakażenie obejmuje nieowłosioną skórę twarzy, skórę tułowia oraz kończyn, z wyłączeniem rąk, stóp i pachwin. Problem jest powszechny u dorosłych i dzieci [4]. Doświadczenia własne pokazują, że skuteczność leczenia miejscowego zależy od rozległości zmian chorobowych. Terapia z zastosowaniem leków ogólnych wydaje się konieczna w wyjątkowo opornych na leczenie przypadkach zakażenia grzybiczego oraz w przypadkach zachorowań na grzybicę u chorych szczególnie zagrożonych, np. z immunosupresją. Stosowanie cyklopiroksu daje pozytywny efekt kliniczny i mikologiczny u 64% badanych po 4-tygodniowym stosowaniu. Jednak dobre efekty były widoczne już na początku terapii. Dermatofitowe zakażenie pachwin dotyka zwykle dorosłych, dużo częściej mężczyzn. Zmiany zlokalizowane są typowo w fałdach pachwin, ud czy podbrzusza. Mają one charakter rumieniowo-złuszczający. Szerzą się obwodowo, często towarzyszy im świąd. Leczenie miejscowe przynosi efekty w większości przypadków, wyraźną skutecznością odznaczają się preparaty o właściwościach przeciwzapalnych. Systematyczne stosowanie cyklopiroksu przynosi korzystne efekty kliniczne u ok. 62% badanych po 4-tygodniowej terapii, efekt utrzymuje się na stałym poziomie po zakończeniu leczenia miejscowego.
Doświadczenia własne w leczeniu grzybicy owłosionej skóry głowy
Grzybice owłosionej skóry głowy dzielimy na: drobnozarodnikową oraz strzygącą powierzchowną i strzygącą głęboką. Najczęściej zakażenie związane jest z występowaniem Microsporum canis oraz Trichophyton mentagrophytes [2, 4]. Problem dotyka dzieci oraz dorosłych. Rekomendowane są terapie skojarzone łączące preparaty ogólne z miejscowymi. Stosowanie cyklopiroksu jako uzupełnienia terapii przeciwgrzybiczej przyniosło korzystny efekt u ok. 61% badanych po 4 tygodniach.
Cyklopiroks a inne leki
Cyklopiroks ma znacząco niższe najmniejsze działanie hamujące dla bakterii Gram-ujemnych (MIC, minimum inhibitory concentration) od klotrimazolu i mikonazolu, natomiast dla bakterii Gram-dodatnich – dużo wyższe w stosunku do tych leków. W odniesieniu do ketokonazolu cyklopiroks ma znacznie niższe MIC zarówno dla szczepów bakterii Gram-ujemnych, jak i Gram-dodatnich. Niezależne badania porównawcze wykazały wyższość cyklopiroksu pod względem skuteczności nad oksykonazolem, naftyfiną i butenafiną. Cyklopiroks jest też bardziej skuteczny od nitratu ekonazolu. W porównaniu z innymi lekami przeciwgrzybiczymi wykazuje on wyższą skuteczność w walce z nadkażeniami bakteryjnymi wywoływanymi przez bakterie Gram-ujemne oraz z zakażeniami spowodowanymi przez Candida albicans [5].
PODSUMOWANIE
Zastosowanie cyklopiroksu w leczeniu powierzchownych grzybic pozwala osiągnąć duży odsetek wyleczeń klinicznych.
Zaletą cyklopiroksu jest połączenie jego właściwości przeciwgrzybiczych z działaniem przeciwzapalnym oraz przeciwbakteryjnym.
Terapia miejscowa cyklopiroksem cechuje się dużym bezpieczeństwem oraz dobrą tolerancją.
Opracowanie merytoryczne: prof. dr hab. n. med. Zygmunt Adamski, lek. Monika Łęcka
Bibliografia:
Błaszczyk-Kostanecka M., Wolska H.: Dermatologia w praktyce. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009. ISBN 978-83-200-3715-9
Wejście do serwisu dla lekarzy i farmaceutów wymaga potwierdzenia oświadczenia widocznego na stronie. Jeśli nie spełniasz niżej wymienionych warunków, kliknij przycisk Anuluj.
Oświadczam, że jestem lekarzem, farmaceutą lub osobą prowadzącą zaopatrzenie w produkty lecznicze.
